Foclóir: Comhchoiste - joint committee; maoiniú - funding; imscrúdú - investigation; teorainn - limit; féidearthachtaí - possibilities; feabhas - improvement; faoi lán seoil - under way.
‘Beatha teanga í a labhairt’, a deirtear go minic. Ach más fíor don seanfhocal, tá a leagan féin tuillte ag an léitheoireacht - ‘Beatha don intinn an léitheoireacht’ b’fhéidir?
Ar ndóigh, is bealach iontach í le teanga a shealbhú, cultúir éagsúla a bhlaiseadh, eolas a chur ar an saol, aithne a chur ar charachtair nua – idir mhaith agus olc, agus ar ndóigh, eolas a chur ar shamhlaíocht neamhchuibhrithe an duine.
Is aoibhinn an rud é a bheith faoi dhraíocht ag leabhar ach, le forlámhas ag an mBéarla mar theanga ollchumhachtach dhomhanda, is annamh a fheictear saothair Ghaeilge ar an ardán náisiúnta.
Enoch Burke released from prison as judge doubles fine for showing up at school
Capuchin vouchers: ‘I have four kids and two grandkids - this is for St Stephen’s Day dinner’
When Claire Byrne confronts Ryanair’s Michael O’Leary on RTÉ, the atmosphere is seriously tetchy
Elf doors, carriage rides and boat cruises: Christmas in Ireland’s five-star hotels
Ní minic a fheictear rogha maith leabhar Ghaeilge ar sheilfeanna na mórdhíoltóirí leabhar, léirmheasanna sna nuachtáin, nó agallaimh lena n-údair ar phríomhchláir theilifíse an chraoltóra náisiúnta - rud a fhágann go bhfuil sé níos deacra don earnáil forbairt agus fás.
Ní mór don léitheoir Gaeilge a bheith críonna agus eolach ar na háiteanna inar féidir leabhair a cheannach. Bíonn gá dul i dtuilleamaí an chórais phoist agus súil a choinneáil ar shuíomhanna leithéidí Chló Iar-Chonnachta, Leabhar Breac, Éabhlóid, Coiscéim, Futa Fata, Barzaz agus LEABHARComhar, má táthar chun an leabhar is deireanaí nó is ansa leat a fháil.
Ní nach ionadh, mar sin, san imscrúdú a rinne Comhchoiste na Gaeilge, na Gaeltachta agus Phobal Labhartha na Gaeilge ar earnáil scríbhneoireachta, foilsitheoireachta agus léitheoireachta na Gaeilge anuraidh, gur moladh gur cheart an maoiniú cuí a chur ar fáil don earnáil tríd is tríd.
Moladh freisin go gcumfaí straitéis chun fás agus inmharthanacht na litríochta Gaeilge a chinntiú mar chabhair do scríbhneoirí agus mar thacaíocht d’fhoilsitheoirí leabhar Gaeilge.
Tá dúshláin ann maidir le dáileadh agus infheictheacht leabhar Gaeilge ach tá iarrachtaí ar bun chun dul chun cinn a dhéanamh: tá comhpháirtíochtaí forbartha ag Foras na Gaeilge le Leabhair Pháistí Éireann, Laureate na nÓg, Díolachán Leabhar Éireann agus Lá Domhanda na Leabhar. Tacaíonn Scéim na Foilsitheoireachta le foilsitheoirí leabhair Ghaeilge saothair a chur os comhair an phobail.
Reáchtáiltear comórtas liteartha an Oireachtais go bliantúil agus bhí 32 comórtas ar chlár na bliana seo le duaischiste de € 30,000 dáilte ar na buaiteoirí.
Reáchtáil Lorg Media ‘Gradam Love Leabhar Gaeilge’ i mí na Samhna, agus tá feachtas mór ar siúl acu anois chun saothair Ghaeilge a chur faoi bhráid an mórphobal.
I measc na hacmhainní atá ar fáil, díríonn club leabhar Ghaelchultúir (clubleabhar.com) ar leabhar amháin gach mí. Tugtar léargas ar shaothar an údair i bpodchraoladh den scoth ar fiú go mór éisteacht leis: An Grá agus an Ghruaim (1929, athfhoilsithe ag Éabhlóid) le Seosamh Mac Grianna, duine de mhórscríbhneoirí Thír Chonaill, atá á phlé an mhí seo.
In ainneoin na ndúshlán atá fós le sárú agus a fhágann go bhfuil sé níos deacra do léitheoirí teacht ar leabhair Ghaeilge, níl teorainn leis na féidearthachtaí nuair a bhíonn na tacaíochtaí cuí ar fáil - mar a léirigh An Cailín Ciúin agus Kneecap dúinn in earnáil chruthaitheachta na bhfís-ealaíona Gaeilge le tamall de bhlianta anuas.
“Níl dabht ar bith go bhfuil dúshlán ag baint le litríocht aon mionteanga a chur chun cinn,” a dúirt Orla Ní Threasaigh atá ag obair leis an bhfeachtas Love Leabhar Ghaeilge.
“Ach, tá figiúirí díolacháin leabhar Ghaeilge ag ardú le blianta beaga anuas.”
“Tá cúpla fáth leis seo - tá rogha leabhar Ghaeilge den scoth ar fáil do gach aoisghrúpa anois le hais mar a bhí, agus [tá] obair na gcapall ar siúl ag foilsitheoirí agus scríbhneoirí Gaeilge le blianta beaga anuas,” a dúirt sí.
Agus sinn ag téisclim i gcomhair na Nollag, an bhfuil bealach níos fearr le tacú leis an nGaeilge ná leabhar Gaeilge a cheannach don té a bhfuil tú mór leo?
Seo rogha leabhar ó loveleabhargaeilge.ie agus ó sholáthróirí eile:
Léitheoirí fásta
Nollaig Oileánach Beathaisnéis ar aimsir na Nollag sna seascaidí agus sna seachtóidí a caitheadh ar Inis Treabhair, oileán beag amach ó chósta Chonamara, áit ar fhás an t-údar Micheál Ó Conghaile aníos.
Scéalta Nollag Foilsíodh leaganacha d’fhormhór na scéalta seo i gcolún an údair ‘Crobhingne’ sa nuachtán seo ag aimsir na Nollag le fiche bliain anuas. D’fhéadfaí cur síos a dhéanamh ar chuid acu mar fhinscéalta, nó mar athinsintí cruthaitheacha ar scéalta Bíobla. Alan Titley a scríobh.
Bódléar Úrscéal é seo le Darach Ó Scolaí a phléann leis an athrú a bhí ag teacht ar shaol agus ar chultúr na tuaithe ar fud na hEorpa san 19ú haois. Ceiliúradh freisin é ar dhomhan na bhfilí Muimhneacha agus ar an ngaol speisialta a bhí ag an tír seo leis an bhFrainc. leabharbreac.com
Cé a Mharaigh Emma Mhic Mhathúna? Cnuasach láidir dánta le Louis de Paor ina bhfuil marbhnaí cumhachtacha poiblí d’Emma Mhic Mhathúna, Vicky Phelan agus Sinéad O’Connor ina measc, chomh maith le cáineadh géar ar pholaitíocht na hÉireann na linne seo, i gcuideachta dánta níos pearsanta faoin ghrá, an bás agus an teaghlach. eabhloid.com
An Ghluaiseacht Le heisimirce, dífhostaíocht, agus easpa infheistíochta ag cur pobal na Gaeltachta faoi bhrú cuireadh gluaiseacht ar an bhfód a d’éiligh forbairt eacnamaíoch agus go leor eile don Ghaeltacht. Cur síos chuimsitheach atá anseo ag Rónán Mac Con Iomaire ar scéal Ghluaiseacht Chearta Sibhialta na Gaeltachta. Cic.ie
Tír Bheag (Petit Pays) Súil siar chumhachtach is ea Tír Bheag ar eachtra mhór stairiúil de chuid na nóchaidí sa Bhurúin a tharraingíonn ar thaithí phearsanta an údair, Gaël Faye, féin. Antain Mac Lochlainn a d’aistrigh. barzaz.ie
Nain Bailiúchán seanchais, stair áitiúil, scéalta seoigh agus nathanna cainte atá sa leabhar Nain, a bhailigh an craoltóir aitheanta le Raidió na Gaeltachta, Sláine Ní Chathalláin, óna seanmháthair Máirín Uí Chathalláin.
Léitheoirí óga
Dialann Emily Porter 3 Caillte agus Aimsithe (+15): 1997 atá ann - bliain chinniúnach i saol Emily Porter.
An Nollaig le Teidí Beidh neart eachtraí ag Teidí, Tomás agus Tríona le Mamaí agus le Daidí. Ach beidh orthu a bheith ar ais ina dteach féin sula dtiocfaidh Daidí na Nollag!
Ceol na Mara Cnuasach álainn amhrán bunaithe ar théama na farraige, curtha i láthair ag Tadhg Mac Dhonnagáin, Caitlín Ní Chualáin agus páistí scoile as Scoil Sailearna, Indreabhán, Co. na Gaillimhe.
Mamaí Gé Órchiste de rannta do pháistí óga, i nGaeilge agus i mBéarla. Aistriúchán Gaeilge le Gabriel Rosenstock ar rannta Mhamaí Gé (Mother Goose Rhymes) le léaráidí gleoite le Kim Sharkey..
- Sign up for push alerts and have the best news, analysis and comment delivered directly to your phone
- Join The Irish Times on WhatsApp and stay up to date
- Listen to our Inside Politics podcast for the best political chat and analysis
